Giữa nhịp sống gấp gáp của thời đại số, nơi thế hệ trẻ hòa mình trong làn sóng toàn cầu hóa và công nghệ, vẫn có những tâm hồn chọn cách bước chậm lại tìm về cội nguồn, lắng nghe tiếng gọi của văn hoá dân tộc. Trong dòng chảy ấy, Châu Nguyễn Tùng Sơn (Á vương 1 “Sinh viên thanh lịch 2024”, cử nhân loại giỏi ngành Sư phạm Ngữ văn – Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) nổi lên như một gương mặt đặc biệt. Ở tuổi đôi mươi, Tùng Sơn không chỉ gây ấn tượng bởi tri thức và phong thái, mà còn bởi hành trình bền bỉ gìn giữ, lan tỏa nghệ thuật Hầu Đồng – di sản phi vật thể thấm đẫm linh hồn Việt.
Con đường trở về
Sinh ra trong gia đình gắn bó với Đạo Mẫu, Tùng Sơn lớn lên giữa tiếng trống, tiếng phách, giữa hương khói bảng lảng và sắc màu huyền ảo của nghi lễ. Nhưng phải đến khi trưởng thành, khi biết tự đối thoại với tâm linh, anh mới thật sự cảm nhận được chiều sâu của đạo và vẻ đẹp của văn hoá. “Hầu Đồng với tôi không chỉ là tín ngưỡng, mà là một hình thức nghệ thuật diễn xướng dân gian hoàn chỉnh, nơi âm nhạc, múa, trang phục, ngôn ngữ và tâm linh giao hòa. Mỗi giá hầu là một chương sử, kể lại câu chuyện về nhân cách, lòng trung hiếu và đạo làm người” – Tùng Sơn chia sẻ.
Trong khi nhiều người trẻ hướng ra thế giới bằng những trào lưu hiện đại, Sơn lại chọn “hiện đại hóa truyền thống”, bước vào không gian linh thiêng của Hầu Đồng không bằng niềm tin mù quáng, mà bằng tri thức, sự hiểu biết và lòng tôn kính. Với anh, đó là cách để văn hóa Việt không bị đóng khung trong quá khứ, mà sống động trong hiện tại.
Nơi nghệ thuật gặp tâm linh
Khoảnh khắc khoác lên mình bộ áo hầu đầu tiên, Tùng Sơn kể đó là một cảm giác vừa choáng ngợp vừa thiêng liêng. Khi tiếng trống dồn dập vang lên, tim anh đập nhanh đến nghẹn, một khoảnh khắc mà ranh giới giữa người và đạo, giữa thực tại và quá khứ dường như tan biến.
Với Tùng Sơn, Hầu Đồng là sự diễn xướng của linh hồn. Người hành lễ không chỉ cần thuộc văn, biết múa, mà còn phải hiểu sâu về lịch sử, văn hoá và tinh thần của từng vị Thánh. “Đó không phải là diễn, mà là sống trong khoảnh khắc linh thiêng ấy, để cái đẹp của đạo Mẫu được thể hiện bằng sự thành tâm và hiểu biết”.
Dưới góc nhìn của Tùng Sơn, Hầu Đồng là nghệ thuật của niềm tin nơi con người tìm lại sự quân bình giữa vật chất và tinh thần, giữa đời sống và tâm linh. Chính điều đó khiến nghệ thuật này không hề cũ, mà trở nên gần gũi và sống động hơn bao giờ hết trong nhịp sống hiện đại.
Giữ lễ để giữ đạo
“Ra đồng thì dễ, giữ lễ thì khó” Tùng Sơn nói giọng chùng xuống. “Ra đồng là nghi thức, có thể diễn ra trong một ngày, nhưng giữ lễ là rèn tâm cả đời”. Với anh, người hầu Thánh không chỉ hành lễ mà còn hành đạo, phải giữ mình thanh sạch, tránh xa danh lợi và cám dỗ đời thường. “Nếu để cái tôi lấn át, nghi lễ sẽ chỉ còn là vỏ hình thức. Giữ lễ là giữ cho tâm sáng, giữ cho đạo bền”.
Trên hành trình ấy, Sơn may mắn có mẹ người hành đạo lâu năm làm người dẫn đường. Gia đình là nơi anh tìm được bình yên giữa những định kiến, còn bạn bè là nguồn động viên để anh lan tỏa tinh thần đúng đắn của Đạo Mẫu đến thế hệ trẻ.
Lan tỏa bằng tri thức
Trong kỷ nguyên mạng xã hội, khi hình ảnh về Hầu Đồng đôi khi bị bóp méo, thương mại hóa hay hiểu sai, Sơn chọn con đường truyền thông bằng tri thức.
Anh cẩn trọng trong từng bài viết, chú thích tỉ mỉ về nguồn gốc và ý nghĩa nghi lễ, để mọi người hiểu rằng Hầu Đồng là di sản văn hoá, không phải “màn trình diễn tâm linh”. “Tôi luôn nói với bạn bè rằng: cúng lễ không phải để xin, mà để tạ; không phải để có thêm, mà để bớt tham. Khi hiểu đúng, người ta sẽ thấy đạo Mẫu không hề mê tín, mà chứa đựng triết lý sống sâu sắc. Biết ơn, hướng thiện và nhân ái”.
Ở Tùng Sơn, ta thấy hình ảnh của một người trẻ chọn lan tỏa niềm tin bằng lý trí, chọn bảo tồn di sản bằng hiểu biết. Một cách truyền thông hiện đại, nhưng vẫn giữ được linh hồn của truyền thống.
Thức tỉnh bằng tình yêu văn hóa Việt
Tùng Sơn không muốn Hầu Đồng chỉ hiện diện trong khói hương và tiếng nhạc đền phủ. Anh muốn đưa nó ra thế giới như một biểu tượng văn hoá Việt đương đại.
Anh mang hình ảnh Hầu Đồng lên sân khấu nghệ thuật, vào các hoạt động cộng đồng và dự án thiện nguyện, với thông điệp: “Hiểu để yêu, yêu để giữ”. “Tôi tin rằng, khi Gen Z hiểu được cái đẹp của lời văn chầu, của nhịp phách, của bộ áo ngũ sắc, họ sẽ nhìn Hầu Đồng không phải bằng sự tò mò, mà bằng lòng tự hào. Bởi trong nghi lễ ấy là bản thể người Việt: hiền hòa, nhân hậu và biết tri ân”.
Giữa dòng chảy hiện đại, Châu Nguyễn Tùng Sơn như một nhịp cầu kết nối quá khứ và hiện tại, nối tâm linh với tri thức, nối nghệ thuật với lòng người. Hành trình của anh không chỉ là sự tìm về đức tin, mà còn là lời nhắc thế hệ trẻ: hiểu đúng để gìn giữ, sống đẹp để lan tỏa. Bởi văn hoá, khi được thắp sáng bằng tri thức và tình yêu, sẽ không bao giờ là điều cũ kỹ mà là ánh lửa soi đường cho tương lai.
