Không còn nói chuyện. Không còn nhắn tin. Không còn bất kỳ lời chia tay nào rõ ràng. Nhưng rồi bạn nhận ra: họ vẫn còn đó – đều đặn xem story, thi thoảng thả tim bài đăng, âm thầm quan sát bạn từ khoảng cách an toàn. Trong thời đại mạng xã hội chi phối mọi mối quan hệ, một hành vi mới xuất hiện: orbiting. Họ không ghost bạn hoàn toàn, nhưng cũng không hiện diện đủ để bạn biết rõ mối quan hệ này còn tồn tại hay không. Orbiting là tình trạng ngày càng phổ biến, gây nên nhiều tổn thương mơ hồ và cảm xúc khó gọi tên – bởi đôi khi, điều ám ảnh nhất không phải là sự biến mất, mà là sự lảng vảng không lời giải thích.
Orbiting là gì: Một kiểu ghosting “nửa mùa” trong thời đại số
Không giống ghosting – nơi người kia biến mất hoàn toàn như chưa từng tồn tại – orbiting là một kiểu rút lui lặng lẽ, nhưng vẫn cố tình để lại dấu vết. Người đó ngừng mọi liên lạc, nhưng vẫn âm thầm duy trì sự hiện diện trên mạng xã hội của bạn: họ xem story, tương tác nhẹ nhàng, nhưng không bao giờ nhắn tin hay nói chuyện trực tiếp. Chính vì vậy, họ không còn trong đời sống của bạn – nhưng cũng chẳng thực sự đi khỏi.
Dạng tương tác này tưởng như vô hại nhưng lại ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý người bị “orbit”. Cảm giác bị dõi theo mà không biết vì sao, bị quan sát mà không được giải thích, tạo ra một trạng thái tâm lý khó chịu kéo dài. Với nhiều người, đây là một dạng thao túng tinh vi: bạn bị buộc phải để ý đến họ, trong khi họ chẳng có nghĩa vụ nào phải giải thích hành vi của mình. Orbiting biến mạng xã hội thành sân khấu, nơi một người có thể đóng vai “khán giả ẩn danh” trong cuộc đời người khác – mà không cần mua vé hay bị ràng buộc bởi đạo đức quan hệ.
Khi dấu hỏi còn đau hơn cả dấu chấm hết
Điều khiến orbiting trở nên khó chịu không chỉ nằm ở hành vi đó, mà ở sự mơ hồ mà nó tạo ra. Bạn không biết liệu mình nên giữ hy vọng hay học cách buông tay. Không có cuộc chia tay chính thức, không có kết thúc cụ thể, bạn bị bỏ lại với một dấu hỏi lớn: “Chuyện này là gì vậy?” – và chính dấu hỏi ấy làm rối loạn khả năng hồi phục cảm xúc.
Khái niệm “mất mát mơ hồ” (ambiguous loss) mà Tiến sĩ Pauline Boss đưa ra từ thập niên 1970 vẫn nguyên giá trị trong bối cảnh này. Orbiting là một dạng “không rõ ràng” khiến chúng ta không biết phải ứng phó thế nào: ta không thể bắt lỗi, không thể đối thoại, không thể khép lại. Sự thiếu minh bạch ấy không chỉ làm mất phương hướng mà còn dễ dẫn đến lo âu, ám ảnh và giảm lòng tin vào các mối quan hệ tiếp theo. Orbiting, nói một cách đơn giản, là cách mà người ta để lại sự lửng lơ như một hành vi trốn tránh trách nhiệm tình cảm – và nó tổn thương chẳng kém gì một cuộc chia tay thực thụ.
Vì sao người ta orbit? Tình cảm, kiểm soát hay chỉ để thử lòng?
Hành vi orbiting, ở góc nhìn tâm lý, thường xuất phát từ nhu cầu kiểm soát – hơn là quan tâm. Người orbit bạn không nhất thiết còn tình cảm, nhưng họ muốn chắc chắn rằng bạn vẫn còn quan tâm họ. Việc xem story, thả một like, giữ trạng thái follow… là những hành động “nửa kín nửa hở”, duy trì một mức độ hiện diện đủ để gợi nhớ nhưng không đủ để bị ràng buộc. Đây có thể là biểu hiện của sự thao túng cảm xúc – đặc biệt ở những người không muốn duy trì mối quan hệ nhưng cũng không muốn bạn bước tiếp.
Trong kỷ nguyên mạng xã hội, orbiting còn liên quan đến so sánh xã hội (social comparison). Một số người orbit không vì nhung nhớ, mà vì tò mò: bạn sống thế nào sau khi họ rời đi? Bạn có hạnh phúc không? Có xinh đẹp hơn không? Có người mới chưa? Việc theo dõi âm thầm này giúp họ cảm thấy bản thân vẫn “nắm tình hình” – thỏa mãn một sự tò mò cá nhân mà không cần chịu trách nhiệm với bạn hay với chính cảm xúc của mình. Và trong rất nhiều trường hợp, họ orbit không phải để trở lại – mà chỉ để bạn không thể quên họ.
Làm sao thoát khỏi “quỹ đạo”? Khi bạn là người bị giữ lại mà không được chọn
Điều khiến orbiting nguy hiểm là nó khiến bạn bị kẹt trong một mối quan hệ không rõ ràng, nơi bạn không còn quyền kiểm soát. Bạn không thể bắt họ dừng lại – vì về mặt lý thuyết, họ không làm gì sai. Nhưng bạn cũng không thể rũ bỏ hoàn toàn – vì mỗi lượt xem story hay tương tác nhỏ lẻ đều nhắc bạn về một thứ chưa dứt khoát. Và chính cảm giác bị giữ lại ấy khiến bạn bối rối, giận dữ nhưng không biết nên giận ai.
Giải pháp rõ ràng nhất – và đôi khi là dũng cảm nhất – là chặn. Đó không phải là hành vi trẻ con hay cay cú, mà là một cách để bạn lấy lại không gian tâm lý của mình. Nếu họ đã chọn rút lui mà không minh bạch, bạn hoàn toàn có quyền chọn cắt đứt một lần cho rõ ràng. Không ai xứng đáng bị giữ lại trong quỹ đạo của người khác chỉ để đóng vai “nhân vật phụ” trong câu chuyện chưa kể hết của họ. Orbiting chỉ kéo dài nếu bạn cho phép. Và đôi khi, việc nói lời tạm biệt với một cái bóng – lại là cách duy nhất để bạn thấy mình là chính mình trở lại.
